Κάτι που επαναλαμβάνεται συχνά στις διδασκαλίες του Γιόγκι Μπάτζαν είναι ότι ο πόνος είναι κάτι επάνω στο οποίο έχουμε ένα μεγάλο εύρος επιλογών∙ παρ’ όλα αυτά, ο πόνος είναι κάτι αναπόφευκτο. Κάθε πρόκληση είναι κάτι που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να πάμε βαθύτερα, να εστιάσουμε στο πνεύμα μας, και να ενεργήσουμε από ένα σημείο πέρα από τα στοιχεία και τις πολικότητες της ζωής και του νου μας. Λέει ότι το μεγαλύτερο μέρος του πόνου το προκαλούμε εμείς οι ίδιοι, από την συναισθηματική μας αντίδραση στην ζωή, από την έλλειψη του ουδέτερου νου, και από τις συνήθειες του υποσυνειδήτου μας προκειμένου να αποφύγουμε την παρούσα στιγμή και την πραγματικότητά της.

Όταν κάνουμε γιόγκα, συχνά υπάρχει και το στοιχείο της δυσφορίας, όπως για παράδειγμα όταν πρέπει να κρατήσουμε τα χέρια επάνω από το κεφάλι για λίγα λεπτά. Όταν δίδασκε, έλεγε, «Ο πόνος βρίσκεται στο μυαλό σας. Κρατήστε ακίνητο το χέρι με την δύναμη της συνειδητότητάς σας∙ γιατί εσείς και ο εγκέφαλός σας θα παραγάγετε μία φυσική μορφίνη. Θα είστε μια χαρά.» Ή, μας έλεγε να πάμε πέρα από τις αντιδράσεις και να παραμείνουμε στο Άπειρο με εμπιστοσύνη και αφοσίωση.

Ο εγκέφαλος είναι γεμάτος μηχανισμούς υπέρβασης του πόνου και ανταπόκρισης στον πόνο χάρη σε μία εσωτερική θεραπευτική δύναμη. Η εξερεύνηση του τρόπου με τον οποίο βιώνουμε τον πόνο, και του τρόπου με τον οποίο ο διαλογισμός και η άσκηση μας βοηθούν να ανακουφίσουμε τον πόνο και την δυσφορία, μας οδηγεί να κατανοήσουμε πόσο λεπτοφυής και περίπλοκη είναι η σχέση εγκεφάλου-νου.  Προτού εμβαθύνουμε στο θέμα αυτό, ας ξεκινήσουμε με ένα πείραμα.

Όλα είναι στο Μυαλό

Ο Ντεκάρτ έγραψε για τον πόνο και υπέδειξε ένα σημείο αντανακλαστικού πόνου στον εγκέφαλο. Σήμερα, μπορούμε να εντοπίσουμε τις αντίστοιχες ίνες με την βοήθεια των μαγνητικών τομογράφων. Τα αισθητηριακά νεύρα συνδέονται με νεύρα (μία σύναψη) στην σπονδυλική στήλη, στην συνέχεια ψηλά στον θάλαμο του εγκεφάλου, και τέλος στον φλοιό όπου βιώνετε τον πόνο. Εάν ο πόνος γινόταν αντιληπτός μόνο μέσω αυτής της διαδρομής, θα μπορούσατε να κόψετε το νεύρο για να φύγει ο πόνος, σε σημείο που να κόβατε το νεύρο κατευθείαν στην σπονδυλική στήλη. Αυτή η πρακτική εφαρμόζεται εδώ και χρόνια στην νευροχειρουργική. Υπάρχουν πάνω από 16 συνηθισμένα σημεία που κόβονται. Περιέργως όμως, μπορεί να προκαλέσετε περισσότερο πόνο μέσα από αυτή την διαδικασία, μερικές φορές και παράλυση. Έτσι, συνήθως αποτελεί το τελευταίο μέσο που χρησιμοποιείται, και μόνο αν κάποιος είναι στα πρόθυρα του θανάτου. Τι μας λέει λοιπόν αυτό για τον πόνο; Η πραγματικότητα είναι ότι δεν υπάρχει συγκεκριμένη διαδρομή για τον πόνο∙ μάλιστα, το 50% των ασθενών στους οποίους πραγματοποιείται χορδοτομή εξακολουθεί να πονάει∙ άλλοι ανακουφίζονται πριν τον θάνατο. Συμβαίνει ακόμη και να γίνει ακρωτηριασμός για ανακούφιση από τον πόνο. Ο πόνος όμως είναι στο μυαλό.

Πώς φτάνουμε λοιπόν στο μυαλό; Οι άνθρωποι ρωτούν, σε ποιο σημείο του εγκεφάλου βρίσκεται ο πόνος; Δεν ξέρουμε ακόμη. Ο Μπέρτραντ Ράσελ, ο γνωστός Βρετανός φιλόσοφος,  πήγε κάποτε στον οδοντίατρο. Ο οδοντίατρος τον ρώτησε, «Πού πονάς;» Ο Ράσελ απάντησε, «Στο μυαλό μου.» Είναι εξ ίσου δύσκολο με το να εντοπίσει κανείς την συνειδητότητα. Μπορείτε να κοιτάξετε τον εγκέφαλο και να δείτε το οπτικό ερέθισμα, όχι όμως και τον πόνο.

Ο πόνος χωρίς συναίσθημα δεν είναι πόνος. Είναι σαν να ρωτά κάποιος πού βρίσκεται η ομορφιά. Ο πόνος βρίσκεται ακριβώς δίπλα στην ομορφιά. Ο πόνος ισούται με το ερέθισμα συν το συναίσθημα συν την γνώση συν την εμπειρία.

Η συναισθηματική ανταπόκριση στον πόνο είναι θέμα πολιτισμικό. Μας διδάσκουν πώς να αντιδρούμε στον πόνο και στις αισθήσεις. Ο Πένφηλντ εξερεύνησε την δομή του εγκεφάλου σε ασθενείς που είχαν τις αισθήσεις τους. Ο εγκέφαλος δεν αισθάνεται πόνο, έτσι παρέχει κανείς ερεθίσματα στον φλοιό για να δει τι αποτέλεσμα θα έχουν. Μαθηματικά, γιαγιάδες, μνήμη, όνειρα… Ωστόσο πόνος δεν προκαλείται ποτέ. Δεν βρίσκεται στον φλοιό, αυτό όμως δεν σημαίνει απαραίτητα ότι βρίσκεται στα κατώτερα νεύρα. Αντιθέτως, ο πόνος είναι μία σύνθεση πραγμάτων.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΟΝΟΥ

Το ψευδοφάρμακο

Τα ψευδοφάρμακα είναι πολύ αποτελεσματικά για πάνω από το ένα τρίτο των ασθενών. Κάθε φορά που ο γιατρός σας δίνει ένα φάρμακο, σας δίνει και ψευδοφάρμακο επειδή το φαινόμενο του ψευδοφαρμάκου είναι κάτι εγγενές στον άνθρωπο. Το σημαντικό είναι να πιστέψει ο ασθενής πως γνωρίζετε τι κάνετε.

Βελονισμός

Ορισμένοι πιστεύουν ότι πρόκειται για ψευδοφάρμακο – έναν ψυχολογικό μηχανισμό. Δεν έχει σημασία που θα τοποθετηθούν οι βελόνες. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η τοποθέτηση των βελόνων δεν είχε διαφορά ως προς το αποτέλεσμα. Ωστόσο, τα εμπειρικά στοιχεία δείχνουν σταθερή ανακούφιση από τον πόνο όποτε χρησιμοποιείται ο βελονισμός.

Ύπνωση και Διαλογισμός

Πρόκειται για τις λιγότερο χρησιμοποιούμενες προσεγγίσεις. Δεν μπλοκάρουν τα ερεθίσματα από την σπονδυλική στήλη. Δουλεύουν μέσω του εγκεφάλου. Οι μελέτες έδειξαν ότι το ερέθισμα είναι το ίδιο, όμως η περιοχή του συναισθήματος στον εγκέφαλο δεν ενεργοποιείται με την ίδια ισχύ και ο πόνος εξαφανίζεται. Αυτή είναι η κεντρική ιδέα της προσέγγισης του διαλογισμού και της αυτο-ύπνωσης στην διαχείριση του πόνου.

Μουσική

Άνθρωποι που έχουν χρησιμοποιήσει την μουσική σαν περισπασμό, διαπίστωσαν ότι ανακουφίστηκαν από τον πόνο. Η γραμματική, ο ρυθμός, ο τόνος και η αίσθηση του ναάντ συμβάλλει στην δημιουργία μίας αντίδρασης χαλάρωσης και απελευθέρωσης του νου από τον πόνο. Η μουσική είναι ακόμη πιο ισχυρή όταν έχει ένα εγγενές νόημα. Δηλαδή, εάν η μουσική έχει φτιαχτεί για να είναι θεραπευτική, ενδυναμωτική, για να φυτέψει τους σπόρους της αλλαγής ή της μετάλλαξης, τότε η ανακούφιση του πόνου είναι ακόμη μεγαλύτερη. Η μουσική ταλαντώνει και κινεί το συναίσθημα των τάτβας, που μπορεί να αλλάξει τελείως την εμπειρία σας του παρόντος.

Μετάφραση: Αθηνά Παπάζογλου

Πηγή: Απόσπασμα από το εγχειρίδιο Νους & Διαλογισμός